Ngày đầu tiên của năm mới 2024, tại Quảng trường Ngọ Môn, bên trong Hoàng thành Huế thuộc tỉnh Thừa Thiên – Huế, một sự kiện trọng đại đã diễn ra khi tổ chức lễ công bố Chương trình Festival 2024 cùng với một lễ hội sân khấu đặc sắc, tái hiện ngày hội truyền thống Lễ Ban sóc Triều Nguyễn.
1. Lễ Ban Sóc là lễ gì?
Lễ Ban Sóc là nghi lễ phát lịch truyền thống của triều Nguyễn, được tổ chức định kỳ vào cuối năm theo lịch âm. Được coi là một phần quan trọng của văn hóa, Lễ Ban Sóc thể hiện sự quan tâm đặc biệt của người Việt xưa đối với kinh tế nông nghiệp. Trong tư duy xã hội của họ, việc ban lịch có ý nghĩa lớn đối với đời sống hàng ngày và là biểu tượng của sự khởi đầu mới, hứa hẹn một năm mới thịnh vượng và an lành.
Lễ ban sóc được tái hiện lại trong ngày 1/1/2024 vừa qua – Ảnh: Tổng hợp
2. Tại sao triều Nguyễn đặt tên Lễ Ban Sóc?
Việc xem lịch không chỉ đơn giản là theo dõi thời gian và thời tiết để kế hoạch nông vụ, mà còn là một phương tiện quan trọng để ứng phó với sự biến đổi của thời tiết và phòng tránh thiên tai.
Hàng năm, sau khi Nha Khâm Thiên Giám hoàn thiện việc soạn lịch, triều đình tổ chức Lễ Ban Sóc dưới sự điều hành của hai viên ở bộ Lễ và Khâm Thiên Giám. Lịch được chính thức mang vào Hoàng Cung để sử dụng cho Hoàng gia; đồng thời, nó cũng được trao cho các quan ở Kinh Thành, các địa phương, và phân phát rộng rãi để cung cấp thông tin lịch sự cho cả cộng đồng. Điều này không chỉ là cách duy trì và bảo tồn truyền thống mà còn giúp mọi người chuẩn bị và ứng phó với mọi thách thức do thời tiết và thiên tai có thể mang lại.
3. Lễ Ban Sóc lần đầu tổ chức vào khi nào?
Lễ Ban Sóc thường diễn ra tại sân điện Thái Hòa. Tuy nhiên, vào năm Tân Sửu 1841, lễ Ban Sóc có sự thay đổi đáng chú ý khi lần đầu tiên được hoàng đế Minh Mạng chỉ dụ tổ chức tại Quảng trường Ngọ Môn. Đây là một sự thay đổi lớn trong truyền thống, làm cho lễ hội trở nên đặc biệt và độc đáo hơn.
4. Ý nghĩa của Lễ Ban Sóc triều Nguyễn
Người Việt xưa coi trọng kinh tế nông nghiệp, vì vậy, quyển lịch đối với đời sống của họ có ý nghĩa rất quan trọng. Xem lịch không chỉ giúp theo dõi thời gian và thời tiết để lên kế hoạch cho nông vụ, mà còn để nắm bắt sự thay đổi của tiết trời, từ đó ứng phó và phòng tránh thiên tai.
Hằng năm, sau khi cơ quan Khâm Thiên Giám hoàn tất việc soạn lịch, triều đình nhà Nguyễn tổ chức Lễ Ban Sóc dưới sự điều hành của hai quan thuộc Bộ Lễ và Khâm Thiên Giám. Quy trình này đưa lịch vào Hoàng cung để sử dụng cho hoàng gia, đồng thời cũng được phân phối cho các quan ở Kinh thành Huế, các địa phương và lan tỏa trong cộng đồng dân chúng. Theo quy định, từ tháng 2 Âm lịch, Khâm Thiên Giám bắt đầu tính toán để chuẩn bị lịch cho năm tiếp theo.
Lễ Ban Sóc của Huế thu hút đông đảo du khách đến thưởng thức – Ảnh: Tổng hợp
Vào tháng 5, bản thảo của lịch sẽ được hoàn thành. Khâm Thiên Giám sẽ tiến hành in ấn trực tiếp và phân phối lịch tại Kinh đô cùng các tỉnh phía nam đến Khánh Hòa, và phía bắc đến Thanh Hóa. Đối với các tỉnh từ Ninh Bình về phía nam, từ Bình Thuận trở về phía bắc, trách nhiệm in ấn và cấp phát lịch sẽ do hai tỉnh Nam Định và Hà Nội đảm nhận. Trong giai đoạn khác, các quan địa phương chỉ tiếp nhận mẫu lịch và tổ chức in ấn, sau đó phát cho cộng đồng dân cư tại các tỉnh thành trong thời gian tiếp theo.
Kết luận
Người Việt không chỉ nhận thức được sự quan trọng của lịch trong đời sống của người Việt xưa, mà còn thấy rõ tầm quan trọng của việc duy trì và phát triển truyền thống Lễ Ban Sóc trong văn hóa của triều Nguyễn. Sự kiện này không chỉ là dịp để công bố và phân phối lịch, mà còn là cơ hội để cộng đồng kết nối và tận hưởng không khí lễ hội truyền thống.
Nguồn: Tổng hợp
Bài viết tham khảo:
