Văn hóa hát chầu văn là một phần không thể thiếu trong nền văn hóa của xứ Huế, nơi được coi là trung tâm văn hóa và lịch sử của Việt Nam. Được hình thành từ những làn điệu dân ca phía Bắc, văn hóa hát chầu văn đã trở thành một nét đặc trưng riêng của xứ Huế, gắn liền với tính ngưỡng thờ Mẫu và được thể hiện qua những bài hát ca tụng các vị Tiên – Thánh – Thần. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về văn hóa hát chầu văn ở Huế, từ nguồn gốc ra đời cho đến những đặc trưng và giá trị của nó.
1. Lịch sử hình thành và phát triển của văn hóa hát chầu văn
1.1. Lịch sự hát chầu văn
Văn hóa hát chầu văn ra đời từ những làn điệu dân ca phía Bắc, nơi được xem là cái nôi của người Việt cổ. Từ thế kỷ XVI đến giữa thế kỷ XX, trong quá trình Nam tiến, người Việt đã tiếp thu và hòa nhập với những giá trị văn hóa của tộc người phía Nam. Điều này đã tạo nên sự đa dạng và phong phú cho văn hóa của Việt Nam, đồng thời cũng làm nổi bật nét đặc trưng riêng của từng vùng miền.
1.2. Nhà Nguyễn và sự phát triển của văn hóa hát chầu văn ở Huế
Thời kỳ nhà Nguyễn (1802 – 1945) được coi là thời kỳ hoàng kim của xứ Huế, khi thành lập Kinh đô và đưa nó trở thành trung tâm của cả nước. Trong thời gian này, văn hóa hát chầu văn đã được kết tinh và hội tụ nhiều sắc thái văn hóa, đặc biệt là âm nhạc. Ngoài những làn điệu như hò, vè, lý, nhạc Cung đình, nhạc Nghi lễ, văn hóa hát chầu văn cũng đã hình thành và trở thành một thể loại âm nhạc mới, gắn liền với tính ngưỡng thờ Mẫu.
Chầu văn Huế có từ nhà Nguyễn và được bảo tồn giá trị văn hóa đến ngày nay tại Huế – Ảnh: Internet
2. Đặc trưng của văn hóa hát chầu văn ở Huế
2.1. Tín ngưỡng thờ Mẫu và những bài ca tụng các vị Tiên – Thánh – Thần
Văn hóa hát chầu văn có tính chất tôn giáo và được thể hiện qua việc ca tụng các vị Tiên – Thánh – Thần. Những bài hát này được sáng tác dựa trên những khổ thơ lục bát hoặc song thất lục bát, và thường được thể hiện trong các lễ hội tôn giáo và lễ cúng tại các đình, miếu, chùa. Nội dung của những bài hát này thường là ca tụng các vị Tiên – Thánh – Thần đã có công chống giặc ngoại xâm, giúp đỡ dân lành trong việc trồng trọt, chăn nuôi và được thờ tự trong tính ngưỡng thờ Mẫu.
Hát chầu văn thể hiện văn hóa thờ tự Thánh – Mẫu bề trên – Ảnh: Internet
2.2. Hệ thống thang âm cổ truyền và tính không ổn định của nhạc Chầu văn
Nhạc Chầu văn ở Huế có đặc trưng riêng, trên cơ sở hệ thống thang âm cổ truyền (thang năm âm – ngũ cung) của vùng Bắc Trung bộ và Việt Nam nói chung. Tuy nhiên, nó mang tính không ổn định và thường chuyển biến trong thang âm do lệ thuộc vào giọng hát, thủ thuật nhấn, rung, mổ của cung văn. Điều này tạo nên sự đa dạng và phong phú cho nhạc Chầu văn, đồng thời cũng làm nổi bật nét đặc trưng riêng của nó.
2.3. Nhịp điệu và những yếu tố tạo nên tính chất đặc trưng của nhạc Chầu văn
Nhịp điệu cũng là một trong những yếu tố quan trọng tạo nên tính chất đặc trưng của nhạc Chầu văn. Phổ biến nhất là nhịp 2/4, tuy nhiên cũng có những trường hợp sử dụng nhịp 3/7 nhưng rất hiếm khi. Nếu sử dụng, thì nhịp 3/7 thường được dùng trong các bản văn thỉnh Hội đồng. Nhịp điệu cùng với hệ thống thang âm cổ truyền và tính không ổn định đã tạo nên sự đặc trưng và phong phú cho nhạc Chầu văn ở Huế.
3. Giá trị của văn hóa hát chầu văn ở Huế
3.1. Bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc
Văn hóa hát chầu văn là một phần không thể thiếu trong nền văn hóa dân tộc Việt Nam. Nó là một trong những di sản văn hóa được bảo tồn và phát triển để giữ gìn và truyền bá cho các thế hệ sau. Qua những bài ca tụng các vị Tiên – Thánh – Thần, văn hóa hát chầu văn cũng giúp con người hiểu thêm về tôn giáo và truyền thống của dân tộc.
Văn hóa chầu văn cần được gìn giữ và phát triển – Ảnh: Báo ĐCS Việt Nam
3.2. Điểm nhấn trong du lịch văn hóa
Xứ Huế là một trong những điểm đến du lịch nổi tiếng của Việt Nam, với nhiều di tích lịch sử và văn hóa. Văn hóa hát chầu văn cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút khách du lịch đến với xứ Huế. Những buổi biểu diễn nhạc Chầu văn tại các đình, miếu, chùa hay trong các lễ hội tôn giáo luôn thu hút sự chú ý của du khách và tạo nên một không gian văn hóa đặc biệt, đậm chất Huế.
3.3. Giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc
Văn hóa hát chầu văn cũng là một trong những hoạt động giúp giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc. Qua việc học hát và biểu diễn nhạc Chầu văn, các thế hệ trẻ được tiếp cận và hiểu thêm về văn hóa truyền thống của dân tộc, từ đó có thể bảo tồn và phát triển những giá trị này trong tương lai.
Kết luận
Trên đây là những điều cơ bản về văn hóa hát chầu văn ở Huế, nét đặc trưng của xứ Huế. Văn hóa hát chầu văn không chỉ là một phần không thể thiếu trong nền văn hóa dân tộc Việt Nam, mà còn là một trong những điểm nhấn quan trọng trong du lịch văn hóa của xứ Huế. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có thêm thông tin và hiểu thêm về văn hóa hát chầu văn ở Huế.
Nguồn: Tổng hợp
Bài viết tham khảo:
